وقتی کلمه شیمی‌درمانی را می‌شنوید بلافاصله چه چیزی به ذهن شما خطور می‌کند؟ سرطان؟ موهای در حال ریزش؟ حالت تهوع؟ استفراغ؟ تزریقات؟ عقیم شدن؟ درد استخوان؟ با شنیدن این کلمه، اکثر مردم به نتایج مشابهی می‌رسند، اما حقیقت این است که شیمی‌درمانی یا کموتراپی، فقط مخصوص بیماران سرطانی نیست و عملکرد آن، بسته به نحوه استفاده بر روی بیماران مختلف، متفاوت است. داروهای کموتراپی در منزل یا بیمارستان، به طور گسترده برای درمان بسیاری از اختلالات مختلف از جمله سرطان‌ها، اختلالات خونی و تعداد زیادی از بیماری‌های خود-ایمنی استفاده می‌شوند. این داروها به روش‌های مختلف داخل وریدی، موضعی، تزریقی یا خوراکی تجویز می‌شوند. اگر به هر دلیلی نیاز به کموتراپی در خانه دارید، دعوت‌تان می‌کنیم مطالعه این نوشتار را از دست ندهید.
کموتراپی چیست؟
عوارض کموتراپی
عوارض جانبی داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند قابل توجه و متفاوت باشند و عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- ریزش مو
- از دست دادن اشتها
- خستگی
- تب
- زخم‌های دهان
- درد
- یبوست
- کبودی
- خونریزی
بسیاری از این عوارض جانبی قابل پیشگیری یا درمان هستند و معمولا پس از پایان درمان کاهش می‌یابند. اما عوارض جانبی دیررس هم وجود دارند که بسته به نوع شیمی‌درمانی، متفاوت و شامل موارد زیر است:
- آسیب به بافت ریه
- مشکلات قلبی
- ناباروری
- مشکلات کلیوی
- آسیب عصبی (نوروپاتی محیطی)
- خطر ابتلا به سرطان دوم
آماده شدن برای کموتراپی در منزل یا بیمارستان
نحوه آماده شدن برای شیمی‌درمانی به داروهایی که دریافت می‌کنید و نحوه تجویز آن‌ها بستگی دارد. پزشک دستورالعمل‌های خاصی را برای آماده شدن برای درمان‌های شیمی‌درمانی در منزل به شما می‌دهد. ممکن است لازم باشد:
- برای اطمینان از آمادگی بدن برای دریافت شیمی‌درمانی، آزمایش‌هایی را انجام دهید.
- به دندانپزشک مراجعه کنید. پزشک شما ممکن است به دندانپزشک توصیه کند که دندان‌های شما را از نظر علائم عفونت بررسی کند، چون گاهی کموتراپی ممکن است توانایی بدن را برای مبارزه با عفونت‌ها کاهش دهد.
- برای عوارض جانبی از قبل برنامه‌ریزی کنید. به عنوان مثال، اگر شیمی‌درمانی باعث ناباروری می‌شود، ممکن است بخواهید گزینه‌های خود را برای حفظ اسپرم یا تخمک خود برای استفاده در آینده بررسی کنید یا اگر کموتراپی باعث ریزش مو می‌شود، شاید بخواهید برنامه‌ریزی برای پوشش سر داشته باشید.
- مقدمات کموتراپی در منزل را فراهم کنید.
- برای اولین درمان خود آماده شوید. از پزشک یا پرستاران خود بپرسید که چگونه برای شیمی‌درمانی آماده شوید، چه غذایی بخورید و چه اقداماتی را انجام دهید.
- از یکی از دوستان یا اعضای خانواده خود بخواهید که شما را در اولین جلسه درمان همراهی کند. ممکن است متوجه شوید که داروها باعث خواب‌آلودگی شما می‌شوند یا عوارض جانبی دیگری ایجاد می‌کنند که رانندگی را دشوار می‌کند.
کموتراپی در منزل چگونه انجام می‌شود؟
در سال‌های اخیر، علم پزشکی پیشرفت زیادی کرده است و نوآوری‌ها و ابداعات مختلفی در ارائه خدمات درمانی در منزل صورت گرفته است. در گذشته پزشکانی که بیماران را در خانه ویزیت می‌کردند، تجهیزات زیادی نداشتند، اما امروزه بسیاری از تجهیزات پزشکی قابل حمل وجود دارد که پزشکان می‌توانند در هنگام ویزیت بیمار در منزل، آن را همراه خود به خانه بیماران ببرند.
در دنیای امروز، امکاناتی فراهم شده است تا تشخیص بیماری‌ها و درمان آن‌ها در خانه بیمار به صورت دقیق انجام شود و برای بسیاری از بیماری‌ها نیاز نباشد که افراد به مراکز درمانی مراجعه کنند. ویزیت دکتر در منزل باعث صرفه‌جویی در وقت و هزینه بیمار می‌شود و دیگر لزومی ندارد تا افراد به خاطر مشکلات ساده و غیرحاد، ساعت‌ها در ترافیک خیابان‌ها بمانند و در صف طولانی مطب‌ها و بیمارستان‌ها معطل شوند.
مرکز خدمات درمانی ثمین، یکی از مراکز معتبر و خوش‌سابقه است که می‌تواند خدمات کموتراپی در منزل را به شما ارائه دهد. همکاران پزشک ما، همگی جزء بهترین و باتجربه‌ترین پزشکان هستند و باکیفیت‌ترین خدمات تشخیصی و درمانی را برای بیماران در خانه انجام می‌دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و اطلاع از تعرفه شیمی‌درمانی در منزل با ما تماس بگیرید.
پزشکانی که برای ویزیت بیماران به خانه آن‌ها مراجعه می‌کنند، تمام خواسته‌ها و نیازهای بیماران را در نظر می‌گیرند و مناسب‌ترین راه‌حل‌های درمانی را برای آن‌ها تجویز می‌کنند. شیمی درمانی در منزل، می‌تواند یک راهکار ایده‌آل برای درمان بیماران باشد. زیرا وقتی بیماران در خانه و رختخواب خود هستند و پزشک بر بالین آن‌ها حاضر می‌شود، روند بهبودی‌شان سریع‌تر و راحت‌تر طی می‌شود.
داروهای کموتراپی
داروهای تجویزی برای کموتراپی معمولا عبارتند از:
- تزریقات داخل وریدی
- قرص‌های شیمی‌درمانی
- واکسن
- کرم‌ها یا ژل‌های حاوی داروهای شیمی‌درمانی برای درمان انواع خاصی از سرطان پوست
- داروهای شیمی‌درمانی که برای درمان یک ناحیه از بدن استفاده می‌شوند، مانند داروهای شیمی‌درمانی داخل شکمی، حفره قفسه سینه (شیمی‌درمانی داخل پلورال) یا سیستم عصبی مرکزی (شیمی‌درمانی داخل نخاعی)
- ویفرهای دیسکی‌شکل نازک حاوی داروهای شیمی‌درمانی در حین جراحی که در بدن کاشته شده و با گذشت زمان در بدن تجزیه می‌شوند.
بیماری‌هایی که کموتراپی برای آن‌ها تجویز می‌شوند، کدامند؟
مهم‌ترین بیماری‌های مرتبط با کموتراپی شامل موارد زیر هستند:
- بیماری‌های خود-ایمنی مانند لوپوس
- اسکلروز سیستمیک (اسکلرودرمی)
- واسکولیت
- ام اس
داروهای کموتراپی برای کمک به کنترل سیستم ایمنی بیش از حد فعال یا از بین بردن کامل سیستم ایمنی هنگامی که بیمار دچار درگیری شدید شده است، استفاده می‌شوند.
آزمایشات و چکاپ‌های لازم برای کموتراپی در منزل
قبل و در طول دوره شیمی‌درمانی در منزل آزمایشاتی برای بیماران تجویز می‌شوند که به پزشک کمک می‌کنند تا تشخیص دهد که آیا بیمار به اندازه کافی برای درمان، قدرت دارد یا این که درمان چقدر موثر خواهد بود. آزمایشات قبل از شروع درمان، ممکن است شامل موارد زیر باشند:
– آزمایش خون: داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند تولید گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها در مغز استخوان را متوقف کنند. بنابراین قبل از شروع درمان، باید یک آزمایش خون برای بررسی سطح این موارد انجام شود.
– اشعه ایکس
– اسکن
– قد و وزن: پزشک قد و وزن را بررسی می‌کند، چون دوز شیمی‌درمانی بر اساس شاخص توده بدنی تجویز می‌شود.
– معاینه جسمی
– بررسی ریه: ریه‌های شما چقدر هوا را می‌توانند نگه دارند و چقدر اکسیژن دریافت می‌کنند.
– بررسی قلب و عروق: برخی از داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند بر عضلات قلب تاثیر بگذارند و ریتم ضربان قلب را تغییر دهند که معمولا پس از اتمام شیمی‌درمانی، این وضعیت به حالت عادی باز می‌گردد.
– الکتروکاردیوگرام (ECG): نوار قلب
– سونوگرافی قلب: اکوکاردیوگرام (یا ECHO)
– بررسی کبد: کبد بسیاری از داروها را تجزیه می‌کند، بنابراین باید سالم باشد.
– بررسی کلیه‌ها: برخی از داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند بر کلیه بیمار تاثیر بگذارند. کلیه‌ها محل دفع مواد زائد ناشی از داروها هستند.
– میزان کراتینین خون: کراتینین پروتئینی است که توسط ماهیچه‌ها در حین فعالیت ساخته می‌شود. کلیه‌ها کراتینین را از خون حذف می‌کنند.
– آزمایش HIV و هپاتیت
بسته به نوع شیمی‌درمانی و عوارض جانبی آن، ممکن است به آزمایش‌های دیگری هم نیاز باشد که شامل موارد زیر هستند:
- اگر شیمی‌درمانی بتواند بر شنوایی تاثیر بگذارد، یک آزمایش شنوایی (ادیوگرافی) لازم است.
- اگر وارفارین مصرف می‌کنید، باید آزمایش بررسی لخته شدن خون را انجام دهید.
- اگر دیابت دارید و استروئید مصرف می‌کنید، آزمایش قند خون پیشرفته لازم است.
ویزیت کموتراپی در منزل
برای بسیاری از بیماران به عنوان بخشی از برنامه درمان سرطان، کموتراپی در منزل یا بیمارستان تجویز می‌شود که می‌تواند شامل مصرف قرص در خانه، استفاده از یک پمپ قابل حمل برای تنفس یا تزریق دارو باشد. اگر برای انجام هر یک از مراقبت‌های شیمی‌درمانی در منزل به کمک نیاز دارید، کافی است با مرکز خدمات درمانی ثمین تماس بگیرید تا ما بهترین پزشکان و پرستاران خود را در اسرع وقت به منزل شما اعزام کنیم. در ادامه به مهم‌ترین نکات کموتراپی در منزل اشاره می‌کنیم:
1- مدیریت پمپ‌ها اغلب ساده‌تر از داروهای خوراکی شیمی‌درمانی است. بیماران مجبور نیستند کار زیادی با پمپ شیمی‌درمانی انجام دهند، جز این که یاد بگیرند چگونه آن را تمیز و خشک نگه دارند، اما معمولا فقط پرستاران مجاز به اتصال آن‌ها به پورت‌های بیماران یا خطوط PICC هستند.
2- حمل پمپ‌های شیمی‌درمانی نسبتا ساده است. برخی از بیماران وقتی متوجه می‌شوند که برای چند روز باید از پمپ شیمی‌درمانی استفاده کنند، بسیار نگران می‌شوند. اما اندازه پمپ تقریبا به اندازه یک تلفن هوشمند است که کمی وزن و ضخامت بیشتری دارد و در کیف دستی جای می‌گیرد.
3- پمپ‌های کموتراپی معمولا به طور مختصر و فقط برای برخی داروها استفاده می‌شوند. بسیاری از شیمی‌درمانی‌های IV نیاز به پمپ در خانه ندارند. یکی از رایج‌ترین شیمی‌درمانی‌های خانگی، ۵-فلوراوراسیل یا به اختصار ۵-FU است که یک داروی قدیمی است که اغلب برای درمان سرطان‌های دستگاه گوارش، مانند کولورکتال و پانکراس استفاده می‌شود. اکثر بیماران مجبور نیستند بیش از چند روز از پمپ شیمی‌درمانی استفاده کنند. اما در برخی موارد، بیماران ممکن است تا پنج روز نیاز به استفاده از پمپ داشته باشند.
4- پمپ‌های شیمی‌درمانی در صورت لزوم به راحتی خاموش می‌شوند. بیمارانی که قرار است به یک داروی شیمی‌درمانی پمپ شده واکنش نشان دهند، معمولا در 10 یا 15 دقیقه اول انفوزیون واکنش نشان می‌دهند. بنابراین، پس از پایان دوره مشاهده اولیه، بیماران به طور کلی هیچ مشکلی نخواهند داشت. توجه داشته باشید که بیماران و مراقبان آن‌ها هرگز نباید داروهای مبتنی بر پمپ را در خانه استفاده کنند.
در نظر داشته باشید که توجه به نکات زیر بسیار مهم است:
1- داروهای شیمی‌درمانی خوراکی می‌بایستی فقط از داروخانه‌های تخصصی تهیه شوند. اکثر داروخانه‌های معمولی، مجوز فروش این داروها را ندارند. برخی از داروهای شیمی‌درمانی به دلیل تعهدات قراردادی شرکت‌های بیمه، فقط از داروخانه‌های خاص قابل دریافت هستند و برخی دیگر به یخچال نیاز دارند و باید با استفاده از ظروف عایق حمل شوند.
2- لزوما فقط به این دلیل که دوز داروی شما تغییر می‌کند، نسخه جدیدی را دریافت نخواهید کرد. به عنوان مثال، اگر مصرف سه قرص را دو بار در روز شروع کنید، اما دچار زخم‌های دهانی یا اسهال شوید، پزشک ممکن است دوز مصرفی شما را به دو قرص دو بار در روز یا حتی کمتر کاهش دهد. اما تنظیم دوز به این معنی نیست که شما به نسخه جدیدی نیاز دارید، مگر این که داروی کاملا متفاوتی تجویز شده باشد. اگر در مورد دوز شیمی‌درمانی سوالی دارید، همیشه با پزشک خود مشورت کنید.
3- داروهای شیمی‌درمانی خوراکی باید در ظروف اصلی خود نگهداری شوند، چون در صورت قرار گرفتن در معرض اکسیژن یا رطوبت ممکن است از بین بروند. اگر داروهای‌تان شکل‌ها و رنگ‌های مشابهی دارند که ممکن است به راحتی آن‌ها را اشتباه بگیرید، بهتر است قبل از مصرف، با تیم پزشکی خود در مورد روش مناسب نگهداری داروهای خود برای جلوگیری از بروز هر گونه مشکل، مشورت کنید.
4- مدیریت رژیم‌های شیمی‌درمانی خوراکی با گذشت زمان آسان‌تر می‌شود. برای انجام این کار در خانه نیازی به پیشینه پزشکی ندارید، اما مهم است که کل فرآیند را از ابتدا تا انتها بدانید. هنگام مصرف داروها دستکش بپوشید و بعد از آن دستان خود را بشویید. توصیه ما معمولا این است که یک تقویم تهیه کنید و تمام روزهایی را که به داروهای خاصی نیاز دارید یادداشت کنید، به خصوص اگر برنامه مصرف آن‌ها غیرعادی باشد.
5- داروهای شیمی‌درمانی به روش‌های دفع خاصی نیاز دارند. بسیاری از تجهیزات، سرنگ‌ها و داروهایی که برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرند، در دسته مواد خطرناک و آلوده یا رادیواکتیو قرار می‌گیرند و باید طبق استانداردهای دفع مواد زائد ویژه دفع شوند. با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین راه را برای مدیریت این مواد به شما نشان دهد.
درصورت مشاهده هر یک از موارد زیر، فورا برای کمک به کلینیک مراجعه کنید یا با مرکز خدمات درمانی ثمین تماس بگیرید:
- پمپ شروع به بوق زدن کند، که معمولا نشان‌دهنده گرفتگی خط یا نشتی در کیسه است.
- احساس سوزش، قرمزی یا حساسیت در محل تزریق ظاهر شود.
- دچار تنگی نفس یا احساس سنگینی در قفسه سینه شدید.
- اگر مساله‌ای در طول شب اتفاق افتاد و شما یک بیمار MD Anderson هستید، باید به مرکز مراقبت‌های حاد سرطان مراجعه کنید.
اقدامات مناسب بعد از کموتراپی در منزل
به مدت 48ساعت پس از دریافت شیمی‌درمانی، بیماران و مراقبان باید این اقدامات احتیاطی را رعایت کنند:
- توالت‌ها را دو بار پس از استفاده بیمار بشویید. در صورت امکان، بیماران باید از توالت جداگانه‌ای در خانه استفاده کنند.
- بیماران همیشه بعد از استفاده از توالت، باید دست‌ها را با آب و صابون بشویند.
- مراقبان باید هنگام دست زدن به خون، ادرار، مدفوع یا استفراغ بیماران، دستکش بپوشند و بعد از هر بار استفاده دستکش را دور بیاندازند و دستان خود را بشویند.
- پس از استفاده از هر وسیله‌ای برای دفع مواد زائد بدن، بیماران باید دست‌ها و دستگاه‌ها را به خوبی با آب و صابون بشویند، دستگاه‌ها را با دستمال کاغذی خشک کنند و حوله‌ها را دور بریزند.
- هر ملحفه یا لباسی که به مایعات بدن بیمار، آلوده شده باشد، باید دو بار با ماشین لباسشویی در آب داغ با مواد شوینده معمولی شسته شود. از شستن این وسایل با دست خودداری کنید. اگر نمی‌توانید بلافاصله آن‌ها را بشویید، آن‌ها را در یک کیسه پلاستیکی در بسته قرار دهید.
- لباس‌های زیر بیمار باید برای دفع در کیسه‌های پلاستیکی مهر و موم شده قرار داده شوند.
- اگر مراقبان به طور تصادفی با مایعات بدن بیمار تماس پیدا کردند، باید محل قرارگیری را چندین بار با آب صابون بشویند و در ویزیت بعدی بیمار، به پزشک اطلاع دهند. یک بار قرار گرفتن در معرض، ممکن است ضرر زیادی نداشته باشد، اما مراقبان باید اقدامات احتیاطی بیشتری را برای جلوگیری از مواجهه مکرر انجام دهند.
- مطمئن شوید که همیشه یک نفر همراه بیمار است، زیرا ممکن است در برخی مواقع به کمک بیشتری نیاز داشته باشد.
در موارد زیر بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:
- هر گونه عارضه جانبی که بیش از 1روز طول بکشد.
- تب 38درجه سانتی‌گراد و بالاتر
- خونریزی
- درد یا قرمزی در محل تزریق IV
- ناتوانی در قورت دادن یا نگه داشتن مایعات یا قرص‌های شیمی‌درمانی
تجهیزات مورد نیاز برای کموتراپی در خانه
برخی از محصولات و تجهیزات پزشکی مورد نیاز برای کموتراپی در منزل، عبارتند از:
- کیت شیمی‌درمانی خانگی (سرنگ‌ها و...)
- محصولات انترال (لوله‌های تغذیه و لوازم مربوطه)
- محصولات بی‌اختیاری ادرار (سوند و غیره)
- محصولات پست-ماستکتومی
- پمپ اکسیژن خانگی
مزایای کموتراپی در منزل
- مراقبت‌های پرستاری در منزل، ناراحتی ناشی از علائم کموتراپی را تسکین می‌دهد و به بیماران کمک می‌کند استقلال خود را برای مدت طولانی‌تری حفظ کنند.
- خطر افزایش عوارض در بیماران تحت درمان خانگی وجود ندارد.
- مقرون به صرفه بودن
- کاهش نیاز به استفاده از خدمات اورژانس
- کاهش نیاز به تردد در هوای آلوده، ترافیک و...
سخن پایانی
بیمارانی که باید از خدمات کموتراپی یا شیمی‌درمانی در منزل استفاده کنند، معمولا به دلیل کاهش عوارض ناشی از داروها در خانه یا عدم نیاز به تردد در هوای آلوده و مقرون به صرفه بودن، ترجیح می‌دهند از خدمات مربوط به این درمان در خانه بهره‌مند شوند. در هر حال، اگر عزیزی در خانه دارید که به هر دلیلی تمایلی به خروج از منزل ندارد، می‌توانید با ما در مرکز خدمات درمانی ثمین تماس بگیرید تا پزشکان و پرستاران ماهر و متخصص را برای کموتراپی به منزل شما اعزام کنیم.
سوالات متداول در مورد کموتراپی
مناطق تحت پوشش درخواست کموتراپی در منزل در تهران
